NHỮNG QUẢ ROI ĐÂU RỒI?

Hôm bão về, tuy không đến được trung tâm Hà Nội, nhưng cũng giật bung rễ cả một cây Bồ Đề ngót trăm tuổi. Người dân còn cắm nhang, để hoa thờ ông thần cây đã qua đời.

Cây, cái gì, con gì sống quá nửa thế kỷ đều đáng trân trọng. Người thì được ví, quá 50 tuổi là khỏi phải đi xem bói, nhìn đời đều rõ ràng cả - ngũ thập chi thiên mệnh.

Còn về cây, trong các loại cây cao bóng cả, tôi thấy cây Bồ Đề rất đẹp. Đặc biết là cái lá hay đón gió, thoảng qua thôi, dù mùa nóng nực hay giá lạnh, đều run rẩy tươi vui như đứa trẻ con. Rõ ràng đó là một sự rất không ăn nhập khi trên một thân cây to lớn, gồ ghề lại có một lũ lá cây hớn hở, hồn nhiên. Sự đối nghịch trên cây Bồ Đề xét ra còn hơn cả tỉnh thức. Câu so sánh: ngũ thập chi thiên mệnh ở trên tôi thấy không đủ. Nhìn ra được nhiều thứ mà hoài nghi, già cỗi, cạu cọ, thì không hay rồi. Nhưng mấy ai được như cây Bồ Đề Việt Nam. Phải nhấn mạnh như thế, vì lá cây Bồ Đề Ấn Độ khác. Và tôi tin chắc rằng, ông Phật Tổ mà ngồi thiền ở cây Bồ Đề Việt Nam, sẽ tỉnh thức sớm hơn 49 ngày...

Hôm bão về, gió to, nhưng đi bộ vẫn rất tuyệt. Mưa có thể làm ướt cả một bên vai kể cả có cái dù rất to. Nhắc đến mưa, là phải nghĩ đến chuyện ngập. Mà đã ngập thì phải nhắc đến cây Đa.

Cây Đa thì ngược với cây Bồ Đề, và giống hầu hết các cây rễ chùm nhiệt đới khác. Lá xanh rì, chưa kể râu ria xồm xoàm tóa ra các phía. Chẳng biết phải tội gì mà người ta hay ví cây Đa với Thần Quỳ, giả nhát bọn trẻ con. Có đứa nào hồi bé không nhìn cây Đa mà tưởng tượng ra đủ thứ. Truyện gần đây nhất, tôi "nhặt" được về cây Đa là những ngày Hà Nội ngập, trên những cây Đa già thường mọc thêm cây mộc nhĩ. Chắc hồi đó cũng chục năm rồi, vẫn có người hái mộc nhĩ trên thân Đa, mang về xào ăn cải thiện. Ngay cả cái truyện này, nó cũng mang màu xám, tăm tối của sự đói nghèo là sao?

Tất nhiên, so sánh cây Đa với cây Đề chỉ là cho vui. Vì cho vui, nên phải thêm cây Roi.

Cây Roi là một phạm trù không liên quan đến Đa, và Đề. Vì nó cho ra quả ăn được. Còn hai cây kia thì không. Ở góc độ này, cây Roi lại là thứ cây thế tục nhất.

Sự tích cây Roi cũng là một câu chuyện thế tục. Về 2 anh em, một người xấu xí nhưng thực thà, một người đẹp giai và thực tế. Hồi xưa, tính thực thà vẫn được coi trọng nên người thực thà về sau chết, biến thành quả Roi Xanh. Người thực tế nhưng bị ví như là thủ đoạn, thì biến thàn quả Roi Đỏ.

Roi Xanh không màu mè. Nhưng cùi dầy, hạt bé tí. Ăn cực ngọt. Giờ tôi xin thề, lật tung Hà Nội lên không có 1 cây roi Xanh. Cái cây tôi thích nhất, tầm 40 tuổi, đã từng mọc ở sân Bộ Thương Mại, đã bị chặt cách đây 8 năm rồi. Nhưng vị ngọt của nó vẫn còn nguyên trong ký ức.

Roi Đỏ cùi mòng nhưng ăn ròn, lắc lắc còn nghe tiếng hạt lóc cóc bên trong. Ăn roi đỏ có thú vui bóp cái bụp làm đôi, rồi bẻ từng góc, nhâm nhi. Hứng lên có thể chấm muối.

Cả 2 loại roi này đều ngọt vào những ngày nắng gắt. Cả hai loại roi này không mấy khi xuất hiện ở trong chợ Hà Nội. Mùa Roi năm nay, tôi chỉ nhìn thấy hai lần có hàng bán rong loại roi Đỏ, và đều không kịp mua.

Còn lại là loại Roi cùi dầy như Roi Xanh, màu Đỏ sậm, vị ngọt kiểu khác thứ Roi của miền Bắc, tìm thấy ở mọi nơi, trên mọi sạp hoa quả.

Câu truyện cổ tích Roi Xanh, Roi Đỏ ám chỉ về vẻ đẹp bề ngoài và hương vị, không phải lúc nào cũng đi cùng nhau. Và dường như, đến thời nay nó vẫn còn đúng. Đã có loại roi mới, hình thức còn đẹp hơn, và vị có thể còn chán hơn, mà vẫn được người ta chọn mua để thờ cúng và mang đi biếu, hơn là thưởng thức cho sự tồn tại của chính bản thân họ.

---

Ký ức xa nhất của tôi về cây Roi cũng là vào một ngày sau bão, tiết trời se lạnh, nhưng quả roi rụng tơi bời ở cái vườn nhà bà nội.

Hồi đó, cây roi nhiều, quả roi rụng, chả ai đoái hoài nữa. Bây giờ về quê, lục cả làng còn đúng một cây roi, may mắn làm sao, vẫn thuộc về họ nhà mình. Năm nay, kịp trẩy được 3 quả, ăn lấy ăn để. Nhưng các bạn biết đó, sau cơn bão, nước mưa làm vị quả roi nhạt đi nhiều.