Roman Karmen - người viết sử bằng máy quay phim

Xin lược dịch đôi dòng tiểu sử của nhà quay phim, đạo diễn Xô-viết nổi tiếng này . Roman Carmen được nhiều người Việt Nam biết đến qua bộ phim tài liệu màu “Việt Nam” mà VTV đã mua và phát trên truyền hình cách đây vài năm.


Roman Karmen Lazarovich sinh ngày 29/11/1906 tại Odessa. Ông là nhà quay phim, nhà biên kịch và là đạo diễn của nhiều bộ phim tài liệu đặc sắc.

Năm 1931, Roman Karmen tốt nghiệp khoa quay phim Trường điện ảnh quốc gia. Những năm tháng sau đó, với chiếc máy quay trong tay, ông là phóng viên chiến trường tại cuộc nội chiến Tây Ban Nha (1936-1939). Các tư liệu dồi dào về cuộc chiến tranh này đã giúp ông hoàn thành 22 tập phim tài liệu “Về những sự kiện ở Tây ban nha” và bộ phim tài liệu nghệ thuật “Grenada, Grenada, Grenada của tôi...”

Cuối những năm 30, Roman Karmen bắt đầu thử sức mình ở vai trò đạo diễn. Có thể kể đến các bộ phim đầu tay khá nổi tiếng của ông như “Ngày của thế giới mới” (1940), “Ở Trung quốc” (1941)...

Trong những năm Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, Roman Karmen phụ trách một nhóm làm phim chiến trường. Các bộ phim có sự tham gia của ông như "Thất bại của quân Đức ở ngoại ô Matxcơva"-1942, "Leningrad chiến đấu"-1942, "Berlin"-1945...là những tác phẩm điện ảnh tiêu biểu cho trường phái phim tài liệu chiến tranh Xô viết. Cũng xin nói thêm là bộ phim "Thất bại của quân Đức ở ngoại ô Matxcơva" ngay sau khi xuất xưởng đã được chiếu rộng rãi ở Anh và Mỹ. Năm 1943, bộ phim này đã được trao giải Oscar.Đây là giải Oscar đầu tiên của các nhà làm phim Xô viết.

Năm 1946, Roman Karmen làm phim “Số phận các dân tộc” về phiên tòa xét xử bọn phát xít tại Nuremberg. Các tư liệu trong bộ phim này còn được sử dụng trong sê-ri 12 tập phim tài liệu của ông về Chiến tranh vệ quốc vĩ đại.

Ông đã sang Việt Nam, hoàn thành bộ phim tài liệu màu “Việt Nam” về chiến thắng Điện Biên Phủ và những năm tháng hòa bình đầu tiên của một dân tộc bất khuất và kiên cường.

Vào những năm 70, các nhà xã hội học Mỹ đã làm một cuộc phỏng vấn thanh niên Mỹ và đã đưa ra con số đáng ngạc nhiên: Trên 40% thanh niên nước này không biết gì về Cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên Xô. Và Roman Karmen đã bắt tay vào làm một thiên sử thi 12 tập có tên “Cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại” (được chiếu ở Mỹ dưới cái tên Cuộc chiến tranh chưa được biết đến). Roman Karmen kết thúc công việc sáng tạo đầy nhọc nhằn này vừa lúc ông lâm trọng bệnh. Thiên sử thi này đã đưa tên tuổi Roman Karmen lên hàng những nhà làm phim tài liệu vĩ đại nhất thế kỷ 20.
Trong suốt sự nghiệp của mình, Roman Karmen đã 3 lần đoạt Giải thưởng Nhà nước Liên Xô vào các năm 1942, 1947, 1952. Ông là nghệ sĩ nhân dân Liên Xô (1971), Anh hùng lao động XHCN (1975).

Ông mất ngày 28 tháng 4 năm 1978 tại Matxcơva.